Cochleaire implantatie (CI)

Wat is Cochleaire implantatie (CI)?

Een CI is een apparaat dat de functie van de zintuigcellen in het slakkenhuis overneemt en de gehoorzenuw direct elektrisch stimuleert. Tijdens een operatie plaatsen we het inwendig gedeelte , het uitwendig gedeelte sluiten we enkele weken na de operatie aan. 

Het uitwendige deel bestaat uit de spraakprocessor met microfoon en de zendspoel met magneet. De microfoon vangt de geluiden op die door de spraakprocessor worden omgezet in elektrische pulsen. 

Het inwendige deel bestaat uit de ontvanger en de electroden. De zendspoel maakt met een magneet contact met de ontvanger die onder de huid gelegen is. De elektrische pulsen gaan via de ontvanger naar de electroden in het slakkenhuis. Deze elektroden in het slakkenhuis liggen dicht bij de te prikkelen gehoorzenuw en kunnen de informatie overdragen. Via de gehoorzenuw gaat het signaal naar de hersenen en wordt geluid waargenomen. 

Voorwaarde voor het succesvol toepassen van een CI is dat de gehoorzenuw en de daarachter liggende zenuwbanen in staat zijn de aangeboden elektrische prikkels te verwerken. 

Waarom u bij ons in goede handen bent

Multidisciplinair team 

Patiënten die in aanmerking komen voor een CI krijgen te maken met een toegewijd team zorgprofessionals: het CI-team. Dit team bestaat uit KNO-artsen, audiologen, coördinatoren, logopedisten, een klinisch linguïst, een psycholoog, maatschappelijk werkers, secretaresses, technici en wetenschappelijk medewerkers. Bij de revalidatie van kinderen werken we nauw samen met de scholen en regionale gezinsbegeleidingsdiensten.

Zorgpad ‘Cochleaire Implantatie en Auditory Brainstem Implant (CI&ABI)’ 

Als u ernstige gehoorproblemen hebt, willen we u zo snel mogelijk duidelijkheid kunnen geven. Daarom hebben we verschillende ‘zorgpaden’. Dit houdt in dat we de verschillende gesprekken en onderzoeken zoveel mogelijk op elkaar afstemmen. De keuze voor een CI is een ingrijpende beslissing, waarvoor wij samen met u de benodigde tijd nemen.

Voor sommige patiënten blijkt cochleaire implantatie niet mogelijk, maar is een Auditory Brainstem Implant(ABI) een optie. Het LUMC biedt als een van de weinige centra in Nederland deze operatie aan.

Wat gaat er vooraf aan het onderzoek of de behandeling?

Het is van belang dat een cochleair implantaat (CI) daadwerkelijk meerwaarde voor u biedt. Om dit goed te kunnen beoordelen, doen wij dan ook uitgebreid onderzoek om dat vast te kunnen stellen. We willen er zo zeker mogelijk van zijn dat u met een implantaat minstens zo goed gaat horen als in uw huidige situatie. 

Wanneer komt u in aanmerking voor een CI? 

Alleen als u zeer ernstig gehoorverlies hebt aan beiden oren, komt u in aanmerking voor een cochleair implantaat. Voor volwassenen en oudere kinderen geldt dat ze in hun eerste levensjaren nog gehoord moeten hebben en voldoende spraak- en taalontwikkeling hebben doorgemaakt. Een uitzondering daarop zijn de doof geboren volwassenen, die zelf een relatief duidelijke spraak hebben ontwikkeld. Bij deze mensen doen wij extra onderzoek om de meerwaarde van een CI te kunnen voorspellen. 

Bij jonge kinderen die ernstig slechthorend geboren zijn of dat op jonge leeftijd zijn geworden, is het van belang dat implantatie zo snel mogelijk na het ontstaan van de slechthorendheid plaatsvindt. Bij pasgeborenen adviseren we de operatie rond de leeftijd van 9 maanden te laten plaatsvinden. Als we bij kinderen meerwaarde verwachten van dubbelzijdige cochleaire implantatie, zullen we in het algemeen voorstellen om beide implantaten tijdens één operatie te plaatsen.  

Soms is het plaatsen van een CI niet mogelijk, bijvoorbeeld bij ernstige afwijkingen van het slakkenhuis of de gehoorzenuw. In dat geval onderzoeken we de mogelijkheden van een hersenstamimplantaat (Audiotory Brainstem Implant (ABI)) . Als u in aanmerking komt voor een ABI, vertelt uw arts u hier meer over. 

Een afspraak maken 

Voor het zorgpad CI&ABI hebt u een verwijzing nodig van uw huisarts of KNO-arts, audioloog of medisch specialist. Als wij deze verwijzing hebben ontvangen, sturen wij u onze brochure en vragenlijst. U bent aangemeld vanaf het moment dat wij uw ingevulde vragenlijst terug hebben gekregen. Met de vragenlijst willen wij zoveel mogelijk informatie over uw situatie krijgen. Met uw toestemming wordt, indien van toepassing, informatie opgevraagd bij uw behandelaren. Het kan enige tijd duren voordat wij die informatie hebben. Op basis van alle verkregen informatie beoordelen wij welke intake-afspraken voor u van toepassing zijn en ontvangt u een uitnodiging voor een afspraak. 

Wie komt u tegen en wat kunt u verwachten? 

De intake-afspraken vinden meestal plaats in 1 of 2 dagdelen. We doen een gehoortest en u spreekt meerdere medewerkers van ons CI-team. Dat zijn de coördinator, KNO-arts, audioloog, logopedist, psycholoog en/ of een maatschappelijk werker. Tijdens deze afspraken willen we u zo goed mogelijk informeren. U kunt dan ook al uw vragen stellen. Daarnaast willen wij uw achtergrond verder in kaart brengen, zodat we u kunnen adviseren of een CI een goed hoorhulpmiddel voor u is. De uitkomsten bespreken we in ons teamoverleg. De uitslag van dit teamoverleg ontvangt u meestal schriftelijk, met daarin informatie over het vervolgtraject.

Vervolgonderzoek 

Als wij denken dat een CI meerwaarde voor u biedt en u besluit hiervoor te kiezen, dan volgt de zogenoemde onderzoeksfase. U krijgt, verdeeld over een langere periode, nog enkele onderzoeken om aanvullende informatie te verkrijgen over de aanleg en functie van de gehoorzenuw en het functioneren van het slakkenhuis. Deze onderzoeken zijn er op gericht om te bepalen of het inwendige deel van het CI goed geplaatst kan worden en welke kant de beste optie is. De onderzoeken zijn:

• CT- en MRI-scan om te onderzoeken of de operatie technisch mogelijk is;  
• hersenstamaudiometrie (BERA) om de gehoorfunctie objectief vast te stellen. Lees hier onderaan deze pagina meer over;  
• evenwichtsonderzoek om de functie van de evenwichtsorganen te meten. Lees hier onderaan deze pagina meer over; 
• voorlichtingsgesprek over de verschillende merken implantaten met onze coördinator. In principe mag u zelf kiezen. Het komt soms voor dat het team een voorkeur heeft voor een specifiek type implantaat, vanwege uw medische of audiologische situatie.

Soms wordt er buiten deze onderzoeken nog aanvullend onderzoek gedaan om de definitieve beslissing voor een CI-operatie zo goed mogelijk te kunnen nemen.

Uitslag van het onderzoek 

Als alle onderzoeken plaats hebben gevonden, ontvangt u een uitnodiging voor het uitslaggesprek bij de KNO-arts. Als uit de onderzoeken blijkt dat cochleaire implantatie voor u mogelijk is, dan beslist de KNO-arts samen met u welk oor hiervoor het beste in aanmerking komt en welk merk implantaat er gebruikt gaat worden. Na het uitslaggesprek verwijzen wij u door naar het preoperatieve spreekuur van de anesthesist waar u gekeurd gaat worden voor de narcose. 

Een hersenstamaudiometrie (BERA): hoe gaat dat in zijn werk?
Het doel van het onderzoek is na te gaan in hoeverre diverse soorten geluiden via het slakkenhuis en de gehoorzenuw naar uw hersenen worden doorgegeven. Daarvoor worden elektroden geplakt achter uw beide oren en op uw voorhoofd. Met de elektroden wordt de activiteit van de gehoorzenuw gemeten die ontstaat als wij via een hoofdtelefoon verschillende soorten geluidjes laten horen. Op deze manier hopen we dus een beeld te krijgen hoe het geluid via het oor en de gehoorzenuw aan de hersenen wordt doorgegeven. Bij hele grote gehoorverliezen is dit onderzoek niet altijd mogelijk. 

Het onderzoek zal ongeveer 1 à 1½ uur in beslag nemen. Voor het onderzoek hoeft u geen bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen, er worden geen medicijnen of slaapmiddelen toegediend. Na afloop kunt u weer naar huis gaan. Na het onderzoek zal verslag worden uitgebracht aan de arts die u heeft verwezen.

Een evenwichtsonderzoek: hoe gaat dat in zijn werk?
Het evenwichtsonderzoek wordt uitgevoerd om inzicht te krijgen in het functioneren van het evenwichtssysteem. Voor het onderzoek is het van belang dat u: 

• geen medicijnen gebruikt die van invloed zijn op uw evenwichtsorgaan.  
• geen make-up of (dag)crème gebruikt.

Onderzoek 

Het onderzoek vindt voor het grootste gedeelte in het donker plaats en bestaat uit vier delen.  

Video Head Impuls Test (v-HIT) 

De v-HIT is een onderzoek naar de werking van het evenwichtsorgaan. U zit in een stoel en krijgt een bril op met een versnellingsmeter (gyroscoop) en een camera die uw hoofd- en oogbewegingen registreren. Bij dit onderzoek wordt gekeken naar de functioneren van de evenwichtsorganen. 

Onderzoek oogbewegingen 

Bij dit onderzoek zit u in een speciale stoel en krijgt u een andere videobril op. U moet goed rechtop zitten en uw hoofd stil houden. Met de ogen volgt u een verspringend lichtpuntje in horizontale, verticale en diagonale richting.  

Draaistoelonderzoek  

Bij het draaistoelonderzoek draait de stoel 2 minuten heen en weer. De bril wordt hierbij afgesloten waardoor u in het volledige donker komt te zitten. Tijdens het ronddraaien wordt gekeken naar uw oogbewegingen, het is daarom van belang dat u de ogen goed open houdt. Bij dit onderzoek wordt gekeken naar de samenwerking van uw evenwichtsorganen. 

Calorisch onderzoek  

Afhankelijk van de uitslag van de v-HIT zal er wel of geen calorisch onderzoek plaats vinden. Bij dit onderzoek ligt u op uw rug op een behandeltafel. Er wordt warm (44 °C) en koud water (30 °C) in uw oren gespoten. Dit lijkt op het uitspuiten van de oren. Door warm/ koud water wordt het evenwichtsorgaan geprikkeld en kan gedurende 2 minuten een gevoel van duizeligheid optreden. Bij dit onderzoek wordt gekeken of uw evenwichtsorganen nog goed werken.

Afloop onderzoek en uitslag 

Na afloop van het onderzoek kunt u naar huis. Het liefst onder begeleiding, omdat sommige mensen nog enige hinder kunnen ondervinden van lichte duizeligheid. De uitslag ontvangt u enkele weken later via de KNO-arts.  

Hoe kunt u zich voorbereiden?

• Neem tijdens de eerste afspraken een recente medicatielijst mee, zodat de arts precies weet welke medicijnen u gebruikt. Weet u niet precies wat u gebruikt? Dan kunt u een medicatielijst bij uw apotheek ophalen. 
• Neem uw meest recente hoortoestellen mee, ook als u deze niet meer gebruikt.
• Het is goed mogelijk dat u vragen hebt. Schrijft u deze van tevoren op. Zo voorkomt u dat u belangrijke vragen vergeet te stellen.

Hoe gaat het onderzoek / de behandeling in zijn werk?

Als de onderzoeken hebben uitgewezen dat een cochleair implantaat (CI) meerwaarde voor u heeft en technisch mogelijk is, dan plannen wij in overleg met u de operatie. We bespreken altijd wat u van een CI kunt verwachten, maar bijvoorbeeld ook wat de mogelijke risico’s zijn. Een behandeladvies wordt pas een behandelplan als u er ook zelf akkoord mee bent. 

Het plaatsen van het cochleair implantaat 

Als u een CI krijgt, dan wordt u op de dag van de operatie opgenomen op de verpleegafdeling. Kinderen worden een dag voor de operatie opgenomen. De totale verblijfsduur in het ziekenhuis is ongeveer 2 dagen voor volwassenen en 4 dagen (soms korter) voor kinderen. Daarna mag u of uw kind weer naar huis.

De operatie vindt plaats onder narcose en duurt enkele uren. Als u eenmaal onder narcose bent, wordt scheren we achter het oor wat haar weg. Dat is om mogelijke infecties te voorkomen. Uw haar groeit na de operatie gewoon weer aan.

Tijdens de operatie lichten we de huid achter het oor op en maken we een opening in het schedelbot. Zo krijgt de chirurg toegang tot uw slakkenhuis. In de wand van het slakkenhuis maken we een klein gaatje waarin we de elektroden schuiven. Vervolgens plaatsen we de ontvanger van het implantaat in het schedelbot achter uw oor. Op de ontvanger plaatsen we een zendspoel om te testen of het implantaat goed werkt. Aan het eind van de operatie wordt de hoofdhuid gehecht. Na de operatie moet u 24 uur bedrust houden. Daarna mag u zich weer langzaam gaan bewegen.

Ongeveer een week na de operatie verwijderen we de hechtingen. Bij volwassenen wordt het implantaat dan even aangesloten. Dat noemen we de proefaansluiting. U krijgt zo een eerste indruk hoe geluid via een CI gaat klinken. Bij de proefaansluiting zijn een audioloog en een logopedist aanwezig. Bij kinderen doen we geen proefaansluiting. Er is ook een afspraak om de spraakprocessor en bijbehorende accessoires uit te zoeken, zodat wij deze kunnen bestellen. 

Revalidatie bij volwassenen 

De revalidatie van het opnieuw leren horen met het CI start ongeveer 4 tot 6 weken na de operatie. Dit komt doordat we de spraakprocessor pas kunnen aansluiten als de wond goed genezen is. De revalidatie is een intensieve periode van 3 maanden. Het is belangrijk dat u iemand in uw omgeving hebt die u kan begeleiden. Wij noemen zo iemand een co-therapeut. Dit kan een partner, familielid en/of vriend(in) zijn. Het mogen ook meerdere personen zijn. De eerste 4 weken zal van u en uw co-therapeut een grote inzet worden verwacht. 

De eerste 3 weken komt u samen met uw co-therapeut bijna dagelijks bij ons CI-team. U hebt dan meerdere afspraken met de logopedist, audioloog en maatschappelijk werker. Vanaf de derde week wordt de hoortraining bij een hierin gespecialiseerde logopediepraktijk. Voor de afstellingen en het testen van uw CI blijft u afspraken bij het CI-team hebben.

U krijgt ook ‘huiswerk’ mee om samen met uw co-therapeuten te oefenen. De inhoud van de revalidatie is sterk afhankelijk van de duur van de doofheid, het gebruik van hoortoestellen voor de operatie en de acceptatie van het nieuwe geluid. 

Revalidatie bij kinderen 

Bij kinderen start de revalidatie met het CI ongeveer 6 weken na de operatie, als de wond goed genezen is. De revalidatie vindt plaats gedurende 1 jaar. Uw kind wordt begeleid in het waarnemen van het nieuwe geluid door een audioloog, logopedist en psycholoog. Daarnaast evalueren we het gehoor en de spraak-, taal- en algehele ontwikkeling. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met andere instellingen waar uw kind bekend is, zoals zijn of haar peuterbehandelgroep, school.

Gedurende het revalidatiejaar vinden in totaal 6 intensieve weken plaats. Een week bestaat uit drie ochtenden, dinsdag, donderdag en vrijdag. De periode tussen de intensieve weken wordt steeds langer naarmate uw kind meer ervaring krijgt met het implantaat.

Wat zijn de risico's, bijwerkingen of complicaties?

Mogelijke complicaties bij een cochleair implantaat 

De kans op complicaties is klein en de risico’s zijn vergelijkbaar met die van andere ooroperaties. In een enkel geval kunnen zich problemen voordoen. Mogelijke complicaties (naast algemene risico’s als infecties en wondgenezingsproblemen) kunnen zijn: evenwichtsproblemen, eenzijdige uitval of verandering van de smaakzin, oorsuizen of een verminderd gevoel rondom het oor. Meestal verdwijnen deze problemen in de loop van de tijd vanzelf. In zeldzame gevallen zal het implantaat verwijderd moeten worden. Ook kan uitval of beschadiging van de aangezichtszenuw voorkomen. De kans hierop is zeer gering, omdat we dit goed bewaken tijdens de operatie via een monitor.  

Mogelijk hebben mensen met een CI een verhoogde kans op hersenvliesontsteking. In Nederland wordt daarom ten strengste geadviseerd dat elke patiënt zich tegen hersenvliesontsteking laat vaccineren. Hierover ontvangt u aparte informatie.  

Welke specifieke nazorg kunnen wij bieden?

Als de revalidatie is afgerond blijven wij samen met u verantwoordelijk voor een zo optimaal mogelijk hoorresultaat. U blijft dan ook levenslang onder controle bij een CI-centrum.

Wij zullen u periodiek voor een controle uitnodigen. Voor volwassenen is dat 6 maanden, 1, en 2 jaar na het plaatsen van het implantaat. Daarna is de controle ongeveer om de 3 jaar of op eigen verzoek. Voor kinderen vindt er een (half)jaarlijkse controle plaats. De controle is gericht op het optimaal werken van de processor, het doen van gehoortesten en het volgen van de spraak- en taalontwikkeling

Wij werken samen met de leverancier van het implantaat dat u krijgt. Zij leveren de eerste service als het gaat om vragen, problemen en vervangingen van (onderdelen van) de processor. Daarnaast hebt u recht op een vervanging van de processor na 5 jaar gebruik. 

Waar moet u op letten na uw onderzoek/behandeling?

Als u een implantaat heeft, kunt u alleen een MRI-scan ondergaan onder bepaalde voorwaarden. Dit is afhankelijk van het type implantaat en het type MRI. Overleg hierover altijd met uw behandelend arts, de radioloog en de leverancier van uw CI.

Contact bij problemen na uw onderzoek/behandeling

Als u vragen hebt, kunt u van maandag tot en met vrijdag van 09.00 tot 12.30 uur bellen met het Centrum Audiologie en Hoorimplantaten via telefoonnummer: 071 -  526 1418.

U kunt ons ook bereiken via e-mail: ci@lumc.nl. We streven er naar om uw bericht op werkdagen binnen 24 uur te beantwoorden. Vermeld in uw e-mail in ieder geval:

• uw naam en geboortedatum; 
• uw patiëntennummer (indien bekend); 
• het telefoonnummer waarop u bereikbaar bent.

Voor vragen, problemen en vervangingen van (onderdelen van) de processor kunt u tijdens werkdagen direct contact opnemen met de leverancier van uw implantaat: 

• Advanced Bionics
• Cochlear
• Med-El
• Oticon via Cochlear

Bij spoed 

Loopt u na uw behandeling tegen een acuut medisch probleem aan? Bel dan in het geval van medische spoed met het secretariaat van de polikliniek KNO op tel. 071 - 526 80 20. Buiten kantooruren kunt u de spoedeisende hulp van het LUMC bereiken via de telefooncentrale: 071 - 526 91 11. 

Aan welke studies kan je meedoen?

Het onderzoek naar cochleaire implantatie is breed opgezet, van fundamenteel onderzoek met computermodellen of stamcellen tot klinisch toegepast onderzoek met patiënten om direct de zorg te verbeteren. Het streven is een verbeterde gehoorbeleving van de patiënt. Zo zoeken we met een computermodel van het slakkenhuis naar nieuwe manieren om het implantaat aan te sturen. Proefpersonen testen deze nieuwe instellingen uit. In samenwerking met de leverancier en andere (inter)nationale CI-centra kan dit leiden tot nieuwe toepassingen.

Ook proberen we met behulp van artificial intelligence het verstaan van spraak te verbeteren.

Contactgegevens van de betrokken poliklinieken

Patiëntportaal mijnLUMC 

In het patiëntportaal mijnLUMC vindt u een duidelijk overzicht van uw behandelingen en hebt u inzicht in uw medische gegevens. Snel en veilig. Thuis, onderweg en in het ziekenhuis.

Patiënt verwijzen 

Informatie voor artsen en instellingen die patiënten naar het LUMC willen verwijzen.

• Verwijsinformatie

Contactgegevens voor patiënten 

• Centrum Audiologie en Hoorimplantaten: 071 – 526 14 18 (op werkdagen tussen 09.00 en 12.30 uur)
• U kunt ons ook bereiken via e-mail: ci@lumc.nl. We streven er naar om uw bericht op werkdagen binnen 24 uur te beantwoorden. Vermeld in uw e-mail in ieder geval:
  • uw naam en geboortedatum;
  • uw patiëntennummer (indien bekend);
  • het telefoonnummer waarop u bereikbaar bent.

Handige links

Handige links 

• Advanced Bionics
• Cochlear
• Med-El
• Oticon